یک اتاق شیشه‌ای را تصور کنید، بیرون آن ایستاده‌اید و تماشاگر یک بازی جذاب هستید. فردی درون اتاق است و باید سکه جمع کند. برای این کار زمان محدودی دارد و باید در اطراف خود دنبال سکه بگردد و آن‌ها را جمع کند. بازی پیش می‌رود ولی یک جای کار لنگ می‌زند.
بازیکن خیلی کند بازی می‌کند. به آهستگی گام بر می‌دارد. یک سکه را دید. خم می‌شود و آن را بر می‌دارد. سکه بزرگ‌تر کنار آن را مشاهده نمی‌کند. این مسئله حرص شما را درآورده است. سکه را بر می‌دارد، ولی در نیمه‌راه از دستش می‌افتد. اوضاع همین‌طور پیش می‌رود. تصمیم می‌گیرید که شما هم وارد بازی شوید و سکه جمع‌آوری کنید. سابقه انجام این بازی را داشته‌اید و بی‌تردید، در این زمینه موفقیت‌های خود را قابل تکرار می‌بینید.
وارد محیط می‌شوید. یکی دو گام که بر می‌دارید، متوجه می‌شوید که اطراف شما را یک سیال چگال، احاطه کرده است. سرعت شما کند است. نه اینکه توان نداشته باشید. حرکت در این محیط کند است. اما پیش می‌روید. کم‌کم دلیل کند بودن بازیکنان قبلی را درک می‌کنید. در تمام مدت بیرون از اتاق در هوا غوطه‌ور بودید، ولی اینجا شرایط فرق دارد. کمی جلوتر می‌روید.
محیط اطراف کاملاً تاریک است! از بیرون که نگاه می‌کردید متوجه این تاریکی نبودید. زمان در حال گذر است و شما به دنبال سکه‌های اطراف خود هستید. این مثال کم و بیش فضای کسب‌وکار ایران تشریح می‌کند.
شما برای راه‌اندازی یک کسب‌وکار موفق در دنیای مدرن نیاز به دو چیز دارید:
حسگرهای دقیق
کنشگرهای سریع
در این فضا نیاز به کنشگرهایی دارید که فاصله بین تصمیم و عمل را کوتاه کند. آن‌قدر کوتاه که بتوانید پاسخی در زمان مناسب دریافت کنید. پاسخی که آن‌قدر دیر نباشد که موضوع از انتفاع ساقط‌شده باشد و پاسخی که آن‌قدر کم‌هزینه باشد که امکان سؤال بعدی را به خود بدهید.
برای نمونه این کنشگرها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
شما نیاز به نیروی کارآزموده دارید. نیروهای تیم محور. این مسئله به راحتی در ایران تأمین نمی‌شود. هر چند که در طی سال‌های اخیر زیست‌بوم کارآفرینی در حال تربیت این افراد است. اما هنوز تا یک فضای مناسب فاصله زیادی داریم.
شما نیاز به بستر پرداخت کوچک (micro-payment) دارید. مسیر کلی سرویس‌های کنونی به سمت سرویس‌های B2C است. یعنی کسب‌وکارهایی که مشتریان شما مردم هستند. بستر پرداخت کوچک ارائه خدمات را تسهیل می‌کند.
سیستم لجستیک قوی نیاز دیگری هست و کسب‌وکارهای امروز نیاز به بستری دارند که فاصله آن‌ها تا مشتری را کوتاه کند. کیفیت پایین خدمات حمل‌ونقل مشکل جدی در این زمینه است.
از سوی دیگر گفتیم که شما نیاز به حسگرهای دقیق دارید. شما باید بتوانید دید درستی از بهره‌وری خود داشته باشید. باید بتوانید دقیق اندازه بگیرید که هر راه‌حل (لااقل حدوداً) چقدر هزینه و زمان لازم دارد. برای این منظور نیاز دارید که آمار درست و درمانی از پارامترهای مختلف در اختیار داشته باشید. چیزی که به آسودگی در دسترس شما نخواهد بود.
شما نیاز دارید که بازخورد کنش‌های خود را دقیق اندازه‌گیری کنید. مثلاً یک کارزار (کمپین) تبلیغاتی اجرا کرده‌اید، چقدر موفق بوده؟ برای این منظور نیاز به ابزارهای اندازه‌گیری دارید. اما شرایطی وجود دارد که چالش‌های زیادی ایجاد می‌کند.
نمونه این حسگرها از این قرار هستند:
دسترسی به سرویس گوگل آنالیتیک: این سرویس هم اکنون با فیلترشکن در دسترس است. البته سرویس‌های ویژه آن مشمول تحریم‌های ایران می‌شود.
نظم بخشی به ساختار IP: متأسفانه ساختار شبکه ایران هم اکنون از بی‌نظمی شدیدی برخوردار است. بخشی از این بی‌نظمی به دلیل استفاده متداول از فیلترشکن‌هاست. اما به هر صورت در اندازه‌گیری‌های انجام شده اثر مخربی را شاهد هستیم.
عدم دسترسی به آمار دقیق شاخص‌های جمعیتی مشکل جدی است. این امکان وجود دارد که با پیگیری از مراکز مطلع، آمار مناسب به دست آید؛ ولی تسهیل در این زمینه اهمیت بسیاری دارد. در دسترس قرار گرفتن این آمار موجب می‌شود که شرکت‌های در حال توسعه به استفاده از آمار و برنامه‌ریزی دقیق عادت کنند.
این دو چالش یعنی ضعف کنشگرها و عدم وجود حسگرهای دقیق، مانع از ایجاد کسب‌وکارهای اینترنتی موفق می‌شود، به این ترتیب تجربه‌های موفق در نقاط دیگر دنیا، در شرایطی مانند وضع جاری به سختی قابل تکرار هستند.
توجه به این موارد برای دو دسته از مخاطبین مهم است:
اول اینکه سیاست‌گذاران چه فرایندی را در پیش بگیرد که رونق بیشتر فضای کسب‌وکار را موجب شوند.
دوم این نیازمندی‌ها فرصت‌های سرمایه‌گذاری را نشان می‌دهند. زیرا در حال حاضر سود اصلی در فضای کسب‌وکار حل مشکلات راه‌اندازی کسب‌وکارهاست.
راجع به نویسنده
سخت بر این اعتقادم که امپراطوری بعدی جهان را ایلان ماسک بنا خواهد نهاد و من علاقه‌مندم تاریخ شکل گرفتن این امپراطوری را مکتوب کنم.